لزوم جایگاه یابی پدافندغیرعامل در شورای استان‌ها
بررسی تاریخ شهرسازی و معماری حاکی از آن است که شهرها در مقابل حوادث طبیعی و غیرطبیعی از خود محافظت می‌کردند و این امر به صورت برنامه ریزی شده یا در طول شکلگیری شهرها انجام می‌شد، آنچه در شکلگیری این مقوله اهمیت دارد، احساس خطر کردن شهروندان در شهر و لزوم برون رفت از خطر است. در ایران نیز این موضوع همواره مد نظر بوده است و از زمان‌های دور تا به امروز در شکل کالبدی شهرها مطرح است، با این حال، در شهرسازی معاصر با توجه به تقدم برنامه و طرح‌های توسعه در شکلگیری، ایجاد و توسعه شهرها مطرح می‌شود، بنابراین بیان قانونی در قالب استانداردها، معیارها و شاخص‌های دفاعی در این زمینه مطرح است. این در حالی است که در سال‌های اخیر و پس از تهیه طرح‌های توسعه شهری به عنوان سند عملیاتی شهرها از دهه 1340 تاکنون امر پدافندغیرعامل در طرح‌ها مغفول مانده است. این امر حتی در قرارداد تیپ 12 همسان طرح جامع یا قرارداد تیپ 19 طرح‌های ناحیه‌ای نیز به صورت مجزا مطرح نشده است، در سایر طرح‌ها نیز تا مورد توجه برنامه ریزی شهری یا شرکت‌های مشاور نبوده و اشاره‌ای به آن نشده است، این امر با توجه به موقعیت سوق الجیشی کشور ایران و اهمیت آن در نگاه ملی می‌تواند کشور را در سال‌های آینده با مشکلات فراوانی روبه‌رو کند، بنابراین با توجه به اهمیت این موضوع در چشم انداز 20 ساله کشور نیز به صورت ضمنی مورد توجه است. «ایران کشوری امن، مستقل، مقتدر با سامان‌دهی دفاعی مبتنی بر بازدارندگی همه جانبه و پیوستگی مردم و حکومت و تاکیدی بر پدافند در همه ابعاد است که در برنامه‌های کشور به آن تاکید شده و به صورت خاص در برنامه‌های چهارم و پنجم شکل گرفته است. در حوزه شهرسازی، در پنجم مرداد 1383 و با استناد به بند 11 ماده 121 قانون برنامه چهارم توسعه، رعایت اصول پدافندغیرعامل در همه طرح‌های توسعه و عمران ضروری است. همچنین لازم است هنگام عقد قرارداد طرح‌های جامع شهری و ناحیه‌ای در شرایط خصوصی، قرارداد مطالعات مربوط به پدافند غیرعامل با هماهنگی دفتر کالبدی طرح‌ها انجام شود و به صورت کلی آیین نامه اجرای بند فوق بر قانون برنامه چهارم که الزام دولت است، منطبق باشد.در همین راستا، در قانون برنامه چهارم توسعه، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی‌ایران (88-1384) ذیل بخش امنیت بیان شده است: «رعایت اصول پدافندغیرعامل در طراحی و اجرای طرح‌های حساس و مهم یا در دست مطالعه و نیز تاسیسات زیربنایی، ساختمان‌های حساس، شریان‌های اصلی و حیاتی کشور مورد توجه و آموزش عمومی مردم توسط دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده 160 این قانون به منظور پیشگیری و کاهش مخاطرات ناشی از سوانح غیرطبیعی مد نظر قرار گرفته است.» بنابراین این موضوع در دستور کار شورای عالی شهرسازی و معماری قرار گرفت، با این حال این مقوله توسط شرکت‌های مشاور امر، جدی تلقی نشد و به مبانی نظری منجر شد تا مغفول بماند. در مهرماه 1385 از کمیته دائمی پدافندغیرعامل کشور به وزیر مسکن و شهرسازی وقت با استناد به ابلاغیه‌های پیشین یک جلد پیش نویس با عنوان «ملاحظات پدافندغیرعامل در طرح‌های توسعه و عمران شهری» ارسال شد و با توجه به وجود مطالب مفید در آن مورد استفاده قرار نگرفت و یا کم‌تر به آن پرداخته شد. در سال 1386 سیاست‌های کلی پدافندغیرعامل در 13 بند به تصویب مجمع تشخیص مصلحت نظام رسید، این سیاست‌ها در بعضی از بندها به صورت جزئی مطرح شده است و به حوزه‌های خاص پدافندغیرعامل اشاره دارد. سیاست‌های کلی آمایش سرزمین مصوب مقام معظم رهبری که در سال 1390 ابلاغ شد، به موضوع رعایت ملاحظات امنیتی و دفاعی در استقرار جمعیت و فعالیت سرزمین با عنوان انتخاب مکان‌های مناسب استقرار مراکز زیست و فعالیت و همچنین مراکز حیاتی و حساس متناسب با ملاحظات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی به ویژه امنیتی و پدافندغیرعامل که باید مورد توجه برنامهریزان قرار گیرد، اشاره می‌کند. همچنین قانون پنجم برنامه توسعه کشور (93-1389) هم در ذیل ماده 215 به این موضوع اشاره دارد.تمرکزگرایی روزافزون و تسلط رویه برنامه‌ریزی از بالا به پایین، رویكرد بخشی، ابهام در جایگاه قانونی و ضمانت اجرایی، عدم اعتقاد به فرآیند و فقدان فرهنگ برنامه‌ریزی درسطوح مختلف مدیریت كشور، نبود بسترهای لازم ومطلوب به منظورجلب مشاركت مردم و بخش خصوصی و نظایر اینها ازجمله موانع اساسی درراه تكامل برنامه‌ریزی در ایران بوده است. در این میان انواع طرح‌ها در سیستم برنامه‌ریزی کشور در مقیاس‌های مختلف تاکیدی بر توجه به حل مشکل مطرح شده دارد. این در حالتی است که سیستم کلی برنامه‌ریزی در ایران به صورت متمرکز است، بنابراین مجاری تصویب طرح‌ها نیز در این فرایند با توجه به ساختار اداری ایران تمرکز یافته‌اند و امر بخشی بودن طرح‌ها در این فرآیند دچار ضعف شده است.